Zgodnie z art. 209 Kodeksu karnego niealimentacja stanowi przestępstwo zagrożone karą do 2 lat pozbawienia wolności. 

Za uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego można zastosować również sankcję w postaci zatrzymania prawa jazdy. 

Regulacja prawna

Ustawa z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów reguluje kwestie dotyczące zatrzymania prawa jazdy dłużnikowi alimentacyjnemu.

Przesłanki umożliwiające zatrzymanie prawa jazdy dłużnikowi alimentacyjnemu 

Obowiązek alimentacyjny dłużnika musi wynikać z orzeczenia sądowego, ugody lub innej umowy.

Druga sprawa to okres, w którym dłużnik nie wywiązywał się ze zobowiązań  alimentacyjnych – wymagane jest, aby dłużnik przez okres ostatnich 6 miesięcy nie wywiązywał się w każdym miesiącu ze zobowiązań alimentacyjnych w kwocie nie niższej niż 50% kwoty bieżąco ustalonych alimentów.

Co jeśli w ciagu tych 6 miesięcy dłużnik chociaż raz opłacił alimenty w kwocie np. 60% ustalonych alimentów? Przesłanka nie zostanie spełniona i nie można ubiegać się o zatrzymanie prawa jazdy dłużnikowi. 

Trzecim ważnym elementem jest bezskuteczność wszczętej wobec dłużnika egzekucji.

Postępowanie 

Jeśli wszystkie warunki wymienione w akapicie wyżej są spełnione osoba uprawniona (z reguły rodzic dziecka) może złożyć do wójta, burmistrza lub prezydenta  właściwego ze względu na jej miejsce zamieszkania wniosek o podjęcie działań wobec dłużnika alimentacyjnego. Dla przykładu mieszkaniec Lublińca składa wniosek do Burmistrza Lublińca. 

Do wniosku należy dołączyć zaświadczenie organu prowadzącego postępowanie egzekucyjne o bezskuteczności egzekucji.

Jeśli wniosek zostanie złożony bez tego zaświadczenia, organ właściwy wierzyciela wzywa organ prowadzący postępowanie egzekucyjne (komornika) do przesłania go w terminie 14 dni od dnia otrzymania wezwania.

Następnie organ sam wszczyna postępowanie (osoba uprawniona i dłużnik mają takie samo miejsce zamieszkania) lub występuje z wnioskiem do wójta (burmistrza lub prezydenta miasta) właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dłużnika alimentacyjnego o podjęcie wobec niego działań. 

Organ przeprowadza wywiad alimentacyjny w celu ustalenia sytuacji rodzinnej, dochodowej i zawodowej dłużnika alimentacyjnego, jego stanu zdrowia oraz przyczyn niełożenia na utrzymanie osoby uprawnionej, odbierając przy tym od dłużnika oświadczenie majątkowe złożone pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. 

Jeżeli powstały zaległości alimentacyjne za okres dłuższy niż 6 miesięcy organ informuje dłużnika o przekazaniu do biura informacji gospodarczej informację o jego zobowiązaniach. 

W przypadku gdy dłużnik alimentacyjny nie może wywiązać się ze swoich zobowiązań z powodu braku zatrudnienia, organ właściwy dłużnika:

  • zobowiązuje dłużnika alimentacyjnego do zarejestrowania się jako bezrobotny lub jako poszukujący pracy w przypadku braku możliwości zarejestrowania się jako bezrobotny wraz ze wskazaniem nie dłuższego niż 30-dniowy terminu na wykonanie tego zobowiązania;
  • informuje właściwy powiatowy urząd pracy o potrzebie aktywizacji zawodowej dłużnika alimentacyjnego.

Jeżeli dłużnik alimentacyjny: 

  • uniemożliwia przeprowadzenie wywiadu alimentacyjnego;
  • odmówił złożenia oświadczenia majątkowego;
  • odmówił zarejestrowania się w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotny lub poszukujący pracy w terminie wyznaczonym przez organ;
  • w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, bez uzasadnionej przyczyny odmawia przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, wykonywania prac społecznie użytecznych, prac interwencyjnych, robót publicznych, prac na zasadach robót publicznych albo udziału w szkoleniu, stażu lub przygotowaniu zawodowym dorosłych;

organ właściwy dłużnika wszczyna postępowanie dotyczące uznania dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych.

Decyzja organu 

Gdy wydana przez organ decyzja o uznaniu dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych stanie się ostateczna (nie można się od niej odwołać w administracyjnym toku instancji lub złożyć wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy), organ składa wniosek o ściganie za przestępstwo określone w art. 209 Kodeksu karnego, a także po uzyskaniu z Centralnej Ewidencji Kierowców informacji o uprawnieniu dłużnika do kierowania pojazdami, kieruje do starosty wniosek o zatrzymanie prawa jazdy. 

Czy zatrzymane prawo jazdy można odzyskać?

Decyzja o zatrzymaniu prawa jazdy dłużnikowi alimentacyjnemu może zostać uchylona na wniosek organu właściwego dłużnika skierowanego do starosty, jeżeli:

  • ustanie przyczyna zatrzymania prawa jazdy (np. dłużnik zarejestrował się urzędzie pracy) oraz dłużnik alimentacyjny przez okres ostatnich 6 miesięcy wywiązał się w każdym miesiącu ze zobowiązań alimentacyjnych w kwocie nie niższej niż 50% kwoty bieżąco ustalonych alimentów lub
  • nastąpi utrata statusu dłużnika alimentacyjnego.