Istnieje możliwość warunkowego zawieszenia wykonywania kary.
Podstawy stosowania
Warunkowe zawieszenie wykonywania kary jest fakultatywne, a więc zależy od decyzji sądu.
Sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary pozbawienia wolności jeżeli:
- kara została orzeczona w wymiarze nieprzekraczającym roku (niezależnie od tego czy chodzi o przestępstwo umyślne czy nieumyślne);
- sprawca w czasie popełnienia przestępstwa nie był skazany na karę pozbawienia wolności;
- jest to wystarczające dla osiągnięcia wobec niego celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa.
Sąd zawieszając wykonanie kary, bierze pod uwagę przede wszystkim postawę sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste, dotychczasowy sposób życia oraz zachowanie się po popełnieniu przestępstwa.
Jeśli sprawca w czasie popełnienia czynu był skazany na karę ograniczenia wolności lub grzywny nie stanowi to przeszkody dla zawieszenia wykonania kary.
Wobec sprawcy występku o charakterze chuligańskim oraz sprawcy przestępstwa określonego w art. 178a § 4 (sprawca prowadzenia pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, który był wcześniej prawomocnie skazany za to samo przestępstwo lub za przestępstwo określone w art. 173, 174, 177 bądź art. 355 § 2 k.k. popełnione w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo popełnił je w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych orzeczonego w związku ze skazaniem za przestępstwo) sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary jedynie w szczególnie uzasadnionych wypadkach.
Dane z Rocznika Statystycznego Rzeczypospolitej Polskiej 2018 wskazują, że w 2018 r. warunkowo zawieszono wykonanie 54 302 kar pozbawienia wolności (ze 103 814).
Okres próby przy zawieszeniu wykonywania kary
Zawieszenie wykonania kary jako jeden ze środków probacyjnych łączy się z okresem próby, który wynosi od roku do 3 lat i biegnie od uprawomocnienia się wyroku.
W wypadku zawieszenia wykonania kary wobec sprawcy młodocianego oraz sprawcy, który popełnił przestępstwo z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej, okres próby wynosi od 2 do 5 lat.
Grzywna związana z zawieszeniem wykonywania kary
Zawieszając wykonanie kary, sąd może orzec grzywnę, jeśli jej wymierzenie obok kary pozbawienia wolności na innej podstawie nie jest możliwe. To tzw. grzywna niesamoistna.
W razie zarządzenia wykonania kary orzeczona grzywna nie podlega wykonaniu, a kara pozbawienia wolności ulega skróceniu o okres odpowiadający połowie liczby uiszczonych stawek dziennych grzywny z zaokrągleniem w górę do pełnego dnia.
Obowiązki okresu próby
Warunkowe zawieszenie wykonania kary wiąże się z nałożeniem na skazanego pewnych obowiązków. Jest to obligatoryjne, ale jeżeli sąd orzeka jednocześnie środek karny jest to fakultatywne – sąd może, ale nie musi ich nakładać.
Sąd zawieszając wykonanie kary, zobowiązuje (lub może zobowiązać) skazanego do:
- informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby;
- przeproszenia pokrzywdzonego;
- wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby;
- wykonywania pracy zarobkowej, do nauki lub przygotowania się do zawodu;
- powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających;
- poddania się terapii uzależnień;
- poddania się terapii, w szczególności psychoterapii lub psychoedukacji;
- uczestnictwa w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych;
- powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach;
- powstrzymania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób (sąd wskazuje minimalną odległość od osób chronionych, którą skazany obowiązany jest zachować);
- opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym;
- innego stosownego postępowania w okresie próby, które może zapobiec popełnieniu ponownie przestępstwa.
W przypadku obligatoryjnego nałożenia obowiązków sąd orzeka się przynajmniej jeden z obowiązków.
Nakładając na sprawcę przestępstwa popełnionego z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej obowiązek opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym, sąd określa sposób kontaktu skazanego z pokrzywdzonym.
Sąd może orzec świadczenie pieniężne albo zobowiązać skazanego do naprawienia wyrządzonej przestępstwem szkody w całości albo w części, chyba że orzekł środek kompensacyjny.
Czas i sposób wykonania nałożonych obowiązków sąd określa po wysłuchaniu skazanego.
Nałożenie obowiązków wymienionych w pkt 6 i 7 wymaga zgody skazanego.
Jeśli względy wychowawcze za tym przemawiają, sąd, wobec skazanego na karę z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, może w okresie próby ustanawiać, rozszerzać lub zmieniać obowiązki wymienione w pkt 3 – 12 albo od wykonania nałożonych obowiązków zwolnić, z wyjątkiem obowiązku związanego ze świadczeniem pieniężnym lub naprawieniem wyrządzonej szkody, jak również oddać skazanego pod dozór albo od dozoru zwolnić.
Zwolnienie od dozoru może nastąpić również, jeżeli sprawowanie dozoru jest niemożliwe albo znacznie utrudnione z przyczyn niezawinionych przez skazanego.
W przypadku gdy skazany został oddany pod dozór lub zobowiązany do wykonywania obowiązków w okresie próby, wniosek o określenie czasu i sposobu wykonania nałożonych obowiązków może złożyć również sądowy kurator zawodowy, a także osoba godna zaufania lub przedstawiciel stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym.
Dozór
Zawieszając wykonanie kary, sąd może w okresie próby oddać skazanego pod dozór kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym.
Celem dozoru jest zapewnienie sądowi kontroli nad zachowaniem sprawcy w czasie próby.
Dozór jest obowiązkowy wobec młodocianego sprawcy przestępstwa umyślnego, sprawcy określonego w art. 64 § 2 Kodeksu karnego (recydywa wielokrotna), a także wobec sprawcy przestępstwa popełnionego w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych oraz sprawcy, który popełnił przestępstwo z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej. W stosunku do tych sprawców dozór musi trwać przez cały okres próby i nie może zostać zniesiony w ramach dopuszczalnych modyfikacji nałożonych na sprawcę obowiązków.
Obligatoryjne zarządzenie wykonania zawieszonej kary
Sąd zarządza wykonanie kary, jeżeli:
- skazany w okresie próby popełnił podobne przestępstwo umyślne, za które orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania;
- skazany za przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, ponownie używając przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą.
Fakultatywne zarządzenie wykonania zawieszonej kary
Sąd może zarządzić wykonanie kary, jeżeli skazany w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy popełnił inne przestępstwo niż określone powyżej, albo jeżeli uchyla się od uiszczenia grzywny, od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych, środków kompensacyjnych lub przepadku. Sąd zarządza wykonanie kary, jeżeli te okoliczności zaistnieją po udzieleniu skazanemu pisemnego upomnienia przez sądowego kuratora zawodowego, chyba że przemawiają przeciwko temu szczególne względy.
Sąd może zarządzić wykonanie kary, jeżeli skazany po wydaniu wyroku, lecz przed jego uprawomocnieniem się, rażąco narusza porządek prawny, a w szczególności gdy w tym czasie popełnił przestępstwo.
Zarządzając wykonanie kary sąd może uwzględniając dotychczasowy przebieg próby, a w szczególności wykonanie nałożonych obowiązków, skrócić orzeczoną karę, nie więcej jednak niż o połowę.
Zarządzenie wykonania kary a okres próby
Zarządzenie wykonania kary nie może nastąpić później niż w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby.
Zamiana na karę ograniczenia wolności
Wobec skazanego na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, który w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy popełnił inne przestępstwo uzasadniające obligatoryjne zarządzenie wykonania kary, albo jeżeli uchyla się od uiszczenia grzywny, od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych, środków kompensacyjnych lub przepadku, sąd może, jeżeli cele kary zostaną w ten sposób spełnione, mając na względzie wagę i rodzaj czynu zabronionego przypisanego skazanemu, zamiast zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności zamienić ją na karę ograniczenia wolności w formie obowiązku wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne, przyjmując, że jeden dzień kary pozbawienia wolności równa się dwóm dniom kary ograniczenia wolności, albo na grzywnę, przyjmując, że jeden dzień kary pozbawienia wolności równa się dwóm stawkom dziennym grzywny.
Kara ograniczenia wolności nie może trwać dłużej niż 2 lata, a grzywna nie może przekroczyć 810 stawek dziennych.
Zamiana kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na karę ograniczenia wolności albo na grzywnę nie zwalnia skazanego od wykonania orzeczonych wobec niego środków karnych, przepadku, środków kompensacyjnych lub środków zabezpieczających, chociażby następnie orzeczono karę łączną.
Jeżeli skazany uchyla się od wykonywania kary ograniczenia wolności, od uiszczenia grzywny, wykonania nałożonych na niego obowiązków lub orzeczonych środków karnych, przepadku lub środków kompensacyjnych, sąd uchyla zamianę i zarządza wykonanie kary pozbawienia wolności.
W wypadku uchylenia zamiany i zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności na poczet zarządzonej kary pozbawienia wolności zalicza się dotychczas wykonaną karę grzywny albo karę ograniczenia wolności, przyjmując, że jeden dzień kary pozbawienia wolności równa się dwóm stawkom dziennym grzywny albo dwóm dniom kary ograniczenia wolności.
Zatarcie skazania
Skazanie ulega zatarciu z mocy prawa z upływem 6 miesięcy od zakończenia okresu próby.
W razie zamiany kary pozbawienia wolności na karę ograniczenia wolności w formie obowiązku wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem 3 lat od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania.
W razie zamiany na grzywnę zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem roku od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania.
Jeśli sprawcę skazano za dwa lub więcej nie pozostających w zbiegu przestępstw, jak również jeżeli skazany po rozpoczęciu, lecz przed upływem, okresu wymaganego do zatarcia skazania ponownie popełnił przestępstwo, dopuszczalne jest tylko jednoczesne zatarcie wszystkich skazań.
Jeżeli wobec skazanego orzeczono grzywnę, środek karny, przepadek lub środek kompensacyjny, zatarcie skazania nie może nastąpić przed ich wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem ich wykonania.
Zatarcie skazania nie może nastąpić również przed wykonaniem środka zabezpieczającego.
