Niestety, niewypełnianie obowiązku płacenia alimentów nie stanowi rzadkiego zjawiska w Polsce.
W związku z powyższym Kodeks karny w art. 209 wprowadza przestępstwo niealimentacji.
Przepis ten, ma na celu zabezpieczenie materialnych podstaw egzystencji dla osób najbliższych sprawcy, a także osób, których prawa w tym zakresie wynikają z orzeczenia sądowego lub ustawy.
Kiedy uchylanie się od obowiązku płacenia alimentów stanowi przestępstwo?
O przestępstwie niealimentacji mówimy, w sytuacji gdy zostaną spełnione dwa warunki:
- zobowiązany uchyla się od wykonania obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową,
- jeżeli łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące.
Przykład: jeżeli na zobowiązanym ciąży obowiązek alimentacyjny w wysokości 1000 zł miesięcznie, a wpłaca jedynie po 500 zł miesięcznie, to po 6 miesiącach (powstaną 3000 zł zaległości, czyli równowartość 3 świadczeń okresowych) takich wpłat możemy mówić o przestępstwie niealimentacji.
Czy jeśli drugi rodzic, na którego nie nałożono obowiązku alimentacyjnego zaspokaja potrzeby dziecka znika zagrożenie braku realizacji podstawowych potrzeb uprawnionego?
Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w uzasadnieniu orzeczenia z dnia 16 marca 2016 r. (II AKa 7/16) stwierdził, że okoliczność, że zamiast zobowiązanego do alimentacji środki na realizację podstawowych potrzeb życiowych uprawnionego są dostarczane przez inne osoby, nie wyłącza odpowiedzialności zobowiązanego za występek niealimentacji.
Karalność
Sprawca przestępstwa niealimentacji podlega karze grzywny, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Typ kwalifikowany
W art. 209 § 1a Kodeksu karnego znajdziemy kwalifikowany typ przestępstwa niealimentacji.
Stanowi on, że jeśli sprawca dodatkowo naraża osobę uprawnioną na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Wystarczająca jest realna możliwość takiego zagrożenia.
„Zakres pojęcia podstawowe potrzeby życiowe, użytego w art. 209 § 1 k.k. (aktualnie art. 209 § 1), wyznaczają warunki społeczne, poziom rozwoju gospodarczego, technologicznego, stan świadomości społecznej. Im wyższy jest stopień rozwoju społeczeństwa, przeciętny poziom życia, tym większe i bardziej zróżnicowane są potrzeby uznawane powszechnie za podstawowe” (II AKa 7/16).
Ściganie
Ściganie przestępstwa niealimentacji następuje na wniosek pokrzywdzonego, organu pomocy społecznej lub organu podejmującego działania wobec dłużnika alimentacyjnego.
Natomiast, jeśli pokrzywdzonemu przyznano odpowiednie świadczenia rodzinne albo świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, ściganie przestępstwa niealimentacji odbywa się z urzędu.
Kiedy sąd nie wymierzy kary za przestępstwo niealimentacji?
Sprawca przestępstwa niealimentacji nie podlega karze, jeżeli nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego uiścił w całości zaległe alimenty.
Jeśli nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego sprawca przestępstwa uiścił w całości zaległe alimenty, sąd odstępuje od wymierzenia kary, chyba że wina i społeczna szkodliwość czynu przemawiają przeciwko odstąpieniu od wymierzenia kary.
