Postępowanie przyspieszone w procesie karnym

Postępowanie przyspieszone to jedno z postępowań szczególnych. 

Przesłanki 

Sprawa może zostać rozpoznana w postępowaniu przyspieszonym, jeśli łącznie zostaną spełnione następujące przesłanki:

• sprawa dotyczy przestępstw, w których może być prowadzone dochodzenie;
• sprawca musi zostać ujęty na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa lub bezpośrednio potem (ujęcia może dokonać każdy obywatel, powstaje wtedy obowiązek niezwłocznego przekazania sprawcy Policji);
• zatrzymanie sprawcy oraz w ciągu 48 h doprowadzenie go przez Policję i przekazanie do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o rozpoznanie sprawy w postępowaniu przyspieszonym.
  

Nie jest wymagane zachodzenie obawy ucieczki, ukrywania się, zatarcia śladów przestępstwa czy też niemożność ustalenia tożsamości sprawcy. 

Możliwe są sytuacje, w których mimo braku przymusowego doprowadzenia sprawcy do sądu sprawa i tak może się toczyć w trybie przyspieszonym:

• tzw. rozprawa odmiejscowiona (za pomocą urządzeń technicznych);
• zobowiązanie sprawcy do stawienia się w sądzie w wyznaczonym miejscu i czasie zamiast jego zatrzymania i przymusowego doprowadzenia do sądu. 

Udział referendarza sądowego lub asystenta sędziego jest obowiązkowy we wszystkich czynnościach sądowych przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie ich na odległość (wideokonferencja). Powinni być obecni w miejscu, w którym przebywa sprawca, to samo dotyczy obecności ustanowionego w sprawie obrońcy. W razie konieczności skorzystania z pomocy tłumacza, powinien on być również obecny w miejscu przebywania sprawcy.

Zobowiązanie sprawcy do stawienia się w sądzie zamiast jego zatrzymania i przymusowego doprowadzenia

W razie odstąpienia od zatrzymania i przymusowego doprowadzenia do sądu osoby, wobec której postępowanie będzie się toczyć w trybie przyspieszonym Policja powinna zobowiązać sprawcę do stawienia w sądzie w określonym miejscu i czasie, w okresie, który jednak nie będzie przekraczał 72 godzin od chwili zatrzymania ze skutkiem wezwania.

Wniosek o rozpoznanie sprawy przekazuje się sądowi wraz z materiałem dowodowym w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania albo oddania sprawcy w ręce Policji, a gdy termin ten upływa w dniu wolnym od pracy – w najbliższym dniu roboczym, tak jednak, aby sąd mógł przystąpić do rozpoznania sprawy przed upływem 72 godzin od chwili zatrzymania albo oddania sprawcy w ręce Policji. 

Wyjątkowo takie rozwiazanie może znaleźć zastosowanie do sprawcy występku o charakterze chuligańskim, jeśli z okoliczności sprawy wynika, że sprawca stawi się w sądzie w wyznaczonym miejscu i czasie oraz nie będzie utrudniał postępowania w inny sposób.

Przesłanki negatywne

Sprawa nie może zostać rozpoznana w postępowaniu przyspieszonym, jeśli zachodzi:

• niemożność niezwłocznego rozpoznania sprawy; 
• potrzeba uzupełnienia postępowania dowodowego, łączącą się dla sądu ze znacznymi trudnościami (np. zgromadzony materiał jest niekompletny); 
• przewidywana jest możliwość wymierzenia kary powyżej dwóch lat pozbawienia wolności.
  

Dochodzenie 

Postępowanie przygotowawcze w sprawach podlegających rozpoznaniu w trybie przyspieszonym prowadzone jest w formie dochodzenia. 

Dochodzenie można jednak wtedy ograniczyć do:

• przesłuchania osoby podejrzanej w charakterze podejrzanego;
• zabezpieczenia dowodów w niezbędnym zakresie;
• pouczenia podejrzanego o jego uprawnieniach dotyczących: składania wyjaśnień, odmowy składania wyjaśnień lub odmowy odpowiedzi na pytania, korzystania z pomocy obrońcy, możliwości złożenia w toku dochodzenia  wniosku o dobrowolne poddanie się karze bez przeprowadzenia postępowania dowodowego oraz o możliwości złożenia przez prokuratora wniosku o skazanie bez rozprawy. Należy go także pouczyć, że nie ma on obowiązku dowodzenia swojej niewinności ani dostarczania dowodów na swoją niekorzyść.

W toku prowadzonego dochodzenia możliwe jest zaniechanie niektórych czynności, czyli wydania postanowienia o wszczęciu dochodzenia, o jego zamknięciu oraz zaznajomienia podejrzanego lub jego obrońcy z materiałami dochodzenia.

Podejrzany jest zobowiązany do poddania się:

• oględzinom zewnętrznym ciała oraz innym badaniom niepołączonym z naruszeniem integralności ciała; wolno także pobrać od niego odciski, fotografować go oraz okazać w celach rozpoznawczych innym osobom;
• badaniom psychologicznym i psychiatrycznym oraz badaniom połączonym z dokonaniem zabiegów na jego ciele, z wyjątkiem chirurgicznych, pod warunkiem że są one przeprowadzane przez uprawnionego do tego pracownika służby zdrowia z zachowaniem wskazań wiedzy lekarskiej i nie zagrażają zdrowiu, jeżeli przeprowadzenie tych badań jest nieodzowne; w szczególności podejrzany jest obowiązany przy zachowaniu tych warunków poddać się pobraniu krwi, włosów lub wydzielin organizmu;
• pobraniu przez funkcjonariusza Policji wymazu ze śluzówki policzków, jeżeli jest to nieodzowne i nie zachodzi obawa, że zagrażałoby zdrowiu.

W przypadku przeprowadzenia rozprawy odmiejscowionej podejrzanego należy pouczyć o sposobie procedowania w tego typu sytuacji.

Wniosek o rozpoznanie sprawy

Sprawa w sądzie nie podlega rozpoznaniu na podstawie aktu oskarżenia, tylko wniosku o rozpoznanie sprawy w trybie przyspieszonym. 

Udział oskarżyciela publicznego w rozprawie

W postępowaniu przyspieszonym nie jest wymagany udział oskarżyciela zarówno w rozprawie, jak i w posiedzeniu. Jego niestawiennictwo nie tamuje przebiegu rozprawy oraz posiedzenia (tzn. jego nieobecność nie stanowi żadnego problemu). 

Należy go jednak prawidłowo powiadomić o terminie i miejscu przeprowadzenia tych czynności. Brak zawiadomienia powinien skutkować przerwą. W przypadku niestawiennictwa oskarżyciela prawidłowo powiadomionego o terminie rozprawy zarzuty oskarżenia odczytuje protokolant. 

Rozprawa 

W postępowaniu przyspieszonym sąd rozpoznaje sprawę w składzie jednego sędziego. 

W postępowaniu przyspieszonym nie obowiązuje wymóg zachowania minimum 7 dniowego odstępu między doręczeniem zawiadomienia, a terminem rozprawy. Oskarżonemu nie doręcza się zawiadomienia o terminie rozprawy.

Aby zapewnić oskarżonemu korzystanie z pomocy obrońcy w postępowaniu przyspieszonym, ustanowiono obowiązek pełnienia dyżurów przez adwokatów i radców prawnych, w czasie i miejscu ustalonym w odrębnych przepisach. 

Środek zapobiegawczy 

Sąd wydaje rozstrzygnięcie w przedmiocie środka zapobiegawczego: 

• w razie zarządzenia przerwy w rozprawie; 
• jeżeli przekazanie sprawy prokuratorowi w celu przeprowadzenia post. przygotowawczego na zasadach ogólnych (np. w razie potrzeby uzupełnienia postępowania dowodowego lub jeśli sąd stwierdzi, że sprawa nie podlega rozpoznaniu w trybie przyspieszonym);
• w razie skazania oskarżonego na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania, po wysłuchaniu stron.

Przerwy 

Jeżeli sprawy nie będzie można rozpoznać w terminie 14 dni, co może wystąpić, jeśli łączny czas zarządzonych przerw przekroczy 14 dni, zachodzi konieczność odroczenia rozprawy albo przerwa ulega z uwagi na upływ czasu przekształceniu w odroczenie, sprawa podlega rozpoznaniu w dalszym ciągu w trybie zwyczajnym w tym samym składzie.

Uzasadnienie

Nie można odroczyć wydania wyroku oraz sporządzenia uzasadnienia postanowienia. 

Wniosek o sporządzenie na piśmie i doręczenia uzasadnienia wyroku należy złożyć w terminie 3 dni od daty doreczenia wyroku. Można go złożyć ustnie do protokołu. Uzasadnienia wyroku na piśmie powinno zostać sporządzone w terminie 3 dni daty złożenia wniosku o jego sporządzenie.

Apelacja 

Obowiązuje 7-dniowy termin do wniesienia apelacji, który biegnie dla każdego uprawnionego od daty doręczenia mu wyroku z uzasadnieniem.

Rozpoznanie apelacji przez sąd odwoławczy następuje w ciągu miesiąca od otrzymania akt sprawy wraz z apelacją.