Prawo odstąpienia stanowi tzw. dodatkowe zastrzeżenie umowne, które można dodać do treści większości umów.
W myśl art. 395 § 1 KC, można zastrzec, że jednej lub obu stronom przysługiwać będzie w ciągu oznaczonego terminu prawo odstąpienia od umowy.
Termin
Bezwzględnym wymogiem jest zastrzeżenie terminu – zdarzenia przyszłego, pewnego – do którego prawo można będzie wykonać.
Zastrzeżenie prawa odstąpienia bez wskazania terminu jego wykonania jest nieważne. Termin ten ma charakter zawity, a jego upływ wraz z jego upływem ewentualne oświadczenia o odstąpieniu od umowy staje się nieważne.
Warunek
Wykonanie umownego prawa odstąpienia może zostać ograniczone do określonych sytuacji lub uzależnione od spełnienia warunku.
Sposób wykonania
Prawo odstąpienia wykonuje się przez złożenie oświadczenia woli drugiej stronie umowy.
Forma złożenia oświadczenia woli może zostać określona w umowie. Jeśli umowa została zawarta w formie pisemnej lub w innej formie szczególnej wymagana jest forma pisemna (art. 77 § 2 i 3 KC).
Złożenie oświadczenia woli o odstąpieniu od umowy stanowi uprawnienie kształtujące i nie wymaga zgody drugiej strony.
Skutki
Wykonanie prawa odstąpienia prowadzi do definitywnego wygaśnięcia zobowiązania. Umowa uznawana jest za niezawartą.
To, co strony świadczyły, ulega zwrotowi w stanie niezmienionym, chyba że zmiana była konieczna w granicach zwykłego zarządu (zwykłe korzystanie z rzeczy i wynikające z niego zużycie).
Świadczenie pieniężne powinno zostać zwrócone w kwocie nominalnej.
Za świadczone usługi oraz za korzystanie z rzeczy należy się drugiej stronie odpowiednie wynagrodzenie.
Odstępne
Odstępne to oznaczona suma pieniężna, której zapłata na podstawie porozumienia stron umożliwia jednej lub wszystkim stronom możliwość realizacji odstąpienia od umowy.
Zadatek dany przy zawarciu umowy może pełnić rolę odstępnego.
Jeśli zastrzeżono, że jednej lub obu stronom wolno odstąpić od umowy poprzez zapłatę odstępnego, oświadczenie o odstąpieniu jest skuteczne z chwilą, gdy złożono je jednocześnie z zapłatą oznaczonej sumy pieniężnej.
Wywołuje skutki odstąpienia od umowy. Stanowi motywację do wykonania umowy oraz ewentualną rekompensatę dla strony, która liczyła na jej wykonanie.